گلیم فرش

تفاوت فرش با گلیم چیست؟

کلا اگر نگاهی به تاریخچه فرش بیندازیم، متوجه می شویم که زیر انداز هایی از جنس پوست اولین زیرانداز هایی بودند که بشر برای محافظت از سختی و سرمای زمین از آنها استفاده می کرده است. اما اولین به اصطلاح فرش هایی که توسط دست بشر بافته شده اند، گلیم ها بوده اند.

گلیم ها دارای ظاهری بسیار ساده و تشکیل شده از رنگ های شاد و طرح های بدون پیچیدگی می باشند. برای بافت این فرش ها نخ تار و پود را به هم می بافند و بدون پرز، فرش تولید می شود. گلیم فرش های ماشینی نسبت به فرش ماشینی فانتزی دارای تفاوت هایی هست که در طرح، نوع بافت و نوع مواد اولیه خواهد بود و همچنین میخواهیم به برخی از خصوصیات اشاره کنیم که در این دو نوع محصول به صورت متفاوت خواهد بود.

فرش و فرش گلیم هر دو در ابتدای آفرینش و خلق آن ها ابزاری برای محافظت انسان در برابر سرما و گرما، رطوبت، گرد و خاک و جانوران ریز موجود در خاک و … بودند که به جای زیر اندازهای حصیری و بافته شده از برگ درختان مورد استفاده قرار می گرفتند. در حقیقت می توان گفت فرش، فرش گلیم و … اختراع بشر برای بقا بود! اما امروزه علاوه بر این کاربرد اولیه، فرش ها و زیر مجموعه های آنها جنبه تزیینی، زیبایی و … هم پیدا کرده اند.

با تعریف فرش و گلیم است که می‌توان به تفاوت میان آن‌ها پی برد. آن‌ها می‌گویند که در تعریف فرش یا گلیم ابتدا باید به این نکته اشاره کنیم که هر بافته‌ای، هر پارچه‌ای و به طور کلی هر داربافتی یک تار دارد و یک پود. این مسئله در مورد فرش و گلیم نیز صادق است. اما فرش در اینجا یک تفاوت اساسی با گلیم دارد که آن هم پرز فرش است. این در واقع اولین و مهم‌ترین تفاوت فرش با گلیم است.

فرش پرز داره اما گلیم نه!

همانطور که اشاره کردیم فرش‌ها بر خلاف گلیم‌ها علاوه بر تار و پود دارای پرز هم هستند. پرز فرش دقیقا همان چیزی‌ست که که مخاطب آن را لمس می‌کند. اما در مورد گلیم این پرز ها وجود ندارند. یعنی در گلیم چیزی که مخاطب آن را لمس می‌کند مغز پشم یا کرک نیست، بلکه کناره کرک است. اصلاحا می‌گوییم که فرش‌ها پرز بافی و گلیم‌ها تخت بافی می‌شوند.

به علت عدم استفاده از نخ خاب یا پرز در گلیم ها، قطعا باید استحکام آنها نسبت به فرش های فانتزی کمتر باشد. فرش های فانتزی به این علت که با تعداد شانه و تراکم فرش پایین بافته می شوند و همچنین در آنها از نخ خاب مستحکم استفاده شده است، دارای استحکام و دوام بیشتری نسبت به گلیم فرش خواهد بود.

گلیم فرش ها نسبت به فرش های فانتزی دارای ضخامت کمتری هم هستند و به همین خاطر اگر در معرض عوامل محیطی قرار گیرند، ممکن است با مشکلات بیشتری نسبت به فرش فانتزی روبرو شوند.

نوع بافت گلیم فرش و فرش فانتزی

بافت گلیم فرش به این صورت است که یک پود و یک تار را از زیر و روی یکدیگر رد می کنند و به همین صورت طرح نهایی به صورت هدفمند بافته می شود. پود ضخیم تر از نخ تار است. اما در فرش های فانتزی علاوه بر بافت تار و پود، نخ خاب هم بافته می شود.

در بافت ماشینی، گره ها مشابه انواع دستباف زده می شوند و در اصل گره واقعی نیستند.

نوع بافت فرش ماشینی فانتزی نسبت به گلیم فرش ها بسیار بهتر و پیشرفته تر است.

مقایسه جنس نخ فرش فانتزی و گلیم فرش

نمی توان دقیق گفت که جنس نخ دو فرش مذکور آیا با هم تفاوت دارند یا نه، چرا که کارخانه های تولید کننده در این زمینه بسیار متفاوت عمل می کنند.

اما به طور کلی اکثرا در کارخانه های فرش ماشینی برای تولید انواع گلیم فرش از نخ های ساده استفاده می شود. نخ های بی سی اف، نخ هایی هستند که برای تولید گلیم فرش ها مورد استفاده قرار می گیرند و تقریبا مناسب این فرش ها است.

نخ های بی سی اف، نخ هایی هستند که در قدیم در صنعت فرش ماشینی بسیار پر استفاده بودند، اما به مرور زمان با آمدن نخ های جدید تر و مستحکم تر، به درجه سه و چهار نخ ها دست پیدا کردند.

اما در انواع فرش ماشینی فانتزی به این علت که نخ خاب وجود دارد، باید نخ های استفاده شده از کیفیت بالاتری برخوردار باشند به همین دلیل از نخ هایی مثل پلی استر و پلی پروپیلن استفاده می شود. این نخ ها علاوه بر استحکام خوبی که دارند، ضد حساسیت هم هستند.

اگر فرش گلیم را از نظر دوام فرش بررسی کنیم، پی خواهیم برد که این نوع فرش نسبت به انواع دیگر آن چندان با دوام نیست، بنابراین برای محیط های پر رفت و آمد زیاد مناسب نیست، و اگر فرش گلیم  را از نظر ظاهر آن بررسی کنیم با توجه به جلوه و ظاهر زیبایی که دارند بهتر است برای اتاق هایی مورد استفاده قرار گیرند که شکوه و زیبایی آن برای ما اهمیت ویژه ای دارند. از طرفی از آنجایی که گلیم فرش ها سایه روشن دارند جای پا یا جاروبرقی و … را به خوبی پنهان می کنند، از این رو برای اتاق پذیرایی بسیار مناسب هستند.

همچنین گلیم فرش ها در ورودی خانه ها هم بسیار مناسبند، زیرا زیبایی خاصی که به ورودی خانه می بخشد. گلیم فرش ها هم مانند تمام انواع فرش های دیگر نیاز به مراقبت ویژه ای دارند که از پوسیدگی آن ها پیشگیری شود و زیبایی خود را همچنان تا سالهای متمادی حفظ کنند.

گلیم محدودیت طرح داره اما فرش نه!

نکته‌ مهم دیگری که درباره تفاوت فرش با گلیم مطرح می‌کنند، مسئله محدودیت طرح و نقشه در گلیم‌بافی است. واقعیت این است که نوع و روش بافت گلیم‌ها، محدودیت زیادی در طرح  نقشه آن‌ها ایجاد می‌کند. در حالی که برای بافت فرش هیچ گونه محدودیتی از این نظر وجود ندارد. به بیان دیگر در گلیم‌ها نقشه‌ها ساده و انتزاعی هستند. اما در فرش‌ها می‌توان نقشه‌هایی با طرح‌های پچیده را نیز با تمام ریزه کاری‌هایش اجرا کرد.

البته بد نیست به این نکته هم اشاره کنیم که همین محدودیت باعث شده که نقشه‌های گلیم با ویژگی‌های سبک دکوراسیون مدرن منطبق‌تر باشد. به همین دلیل است که امروزه خیلی‌ها به دنبال خرید گلیم برای دکوراسیون مدرن منزل‌شان هستند.

یک نکته مهم: حواستان باشد که اگر طرح خاصی را برای فرش دستباف مد نظر دارید، می‌توانید از فرش گره بخواهید که آن طرح را برایتان اجرا کنند. زیرا این مجموعه سفارش تولید فرش با ابعاد و طرح های مختلف را قبول می‌کنند. 

دکوراسیون جدید،  فرش یا گلیم؟

احتمالا تا حالا متوجه شده‌اید که چرا فرش نسبت به گلیم ارزش بیشتری دارد. گلیم مثل فرش نفیس و فاخر نیست، چون هم سرعت بافت گلیم از فرش بیشتر است و هم مواد اولیه برای تولید گلیم کمتر از فرش می‌باشد!

اما با این وجود استفاده از گلیم در دکوراسیون مدرن و امروزی بسیار رایج بوده و توجه بسیاری از طراحان دکوراسیون داخلی را به خود جلب کرده است. چرا؟ به خاطر همان نقشه‌های ساده! چون نقشه‌های ساده گلیم کاملا با دکوراسیون مدرن و امروزی تطبیق دارد.

البته استفاده از گلیم در دکوراسیون کلاسیک و سنتی هم بسیار مورد توجه است. عملا این به شما بستگی دارد که چه گلیمی با چه ترکیب رنگ و چه  نقشه‌ای را برای دکوراسیون منزل‌تان انتخاب کنید.

امروزه این مسئله حتی در مورد فرش هم صدق می‌کند. هرچند که کاربرد فرش در دکوراسیون بیشتر برای سبک‌های کلاسیک و سنتی مناسب است، اما استفاده از آن در دکوراسیون مدرن نیز امکان‌پذیر است.

کلام آخر:

در این مقاله از چیدانه سعی کردیم تا با همراهی کارشناسان  به طور کامل درباره تفاوت فرش با گلیم حرف بزنیم. اگر مقاله را تا انتها خوانده باشید حالا می‌دانید که چرا گلیم‌ها به اندازه فرش‌ها فاخر و نفیس نیستند و چرا استفاده از گلیم‌ها در دکوراسیون مدرن امروزی تا این اندازه محبوب شده است. نظر شما در مورد فرش دستباف و گلیم چیست؟ کدام یک را برای استفاده در دکوراسیون منزل بیشتر می‌پسندید؟

برخی از خریداران به دنبال خرید فرش به جز فرش ماشینی هستند . تنوع در محصولات وابسنه به فرش ماشینی می تواند هر خریدار با هر نوع سلیقه را راضی کند . یکی از محصولات پرطرفدار که زیبایی خاصی دارد گلیم است . در این مقاله قصد داریم شما ر ابا ویژگی های این محصول آشنا کنیم . 

تاریخچه پیدایش گلیم

انسان پس از اینکه توانست از پوست حیوان برای خود تن‌پوش تهیه کند ، رفته رفته به فکر استفاده از پشم و پوست برای زیرانداز افتاد. وقتی بشر پشم‌ریسی را ابداع کرد ، از آنجا که همیشه در حال مهیا کردن لوازم آسایش است ، گلیم‌بافی به وجود آمد تا دیگر انسان روی زمین خشک و سرد ننشیند.

بر اساس شواهد تاریخی به دست آمده ، پیشینه این هنر زیبا و ارزشمند به ۲۵۰۰ سال پیش از میلاد مسیح می‌رسد ؛ کهن‌ترین گلیم بافته شده از این دوران و در میان آثار مصر باستان کشف شده است.

                                               

گلیم چیست ؟ 

گلیم یکی از انواع متداول از کفپوش است که از زمان های دور در بین ایرانیان رواج دارد . این محصول از صنایع دستی بخشی از اقوام ایرانی بوده و بسیاری از گلیم های موجود از زمان های قدیم دست بافت بوده اند . اما امروزه برخی کارخانجات فرش ماشینی به تولید این محصول نیز روی آورده اند . تنوع بسیار بالا در طرح های بافته شده در این محصول و استفاده از نخ و الیاف با کیفیت خریداران زیادی را به سمت این محصول هدایت کرد .

گلیم ویژگی های منحصر به فرد خود را دارد و این ویژگی های خاص باعث سهولت و راحتی استفاده کنندگان آن است . در این مقاله قصد داریم به بررسی و معرفی هر کدام از این ویژگی های بپردازیم .

وزن سبک

این محصول وزن بسیار سبک دارد که باعث جا به جایی بسیار آسان آن می شود . به هیمن دلیل در قسمت هایی از منزل که امکان کثیف شدن زود به زود کفپوش می شود گزینه ای مناسب است . چرا که به راحتی قابل شست و شو و جا به جایی است .

طرح و رنگ متنوع

طرح های بافته شده  بر روی گلیم ها همانند طرح فرش ماشینی بسیار متنوع و زیبا هستند . استفاده از رنگ های گرم و شاد در این محصول باعث می شود فضایی گرم و صمیمی در منزل خود داشته باشید . هم چنین به راحتی با دکوراسیون شما ست خواهد شد .

استفاده از جنس پلی استر باعث براقیت و درخشندگی بیشتر آن شده و زیبایی و جلوه طرح و رنگ گلیم شما دو چندان خواهد بود . با استفاده از این محصول زیبا فضایی هنری و سرشار از رنگ های زیبا را تجربه خواهید کرد .

قیمت ارزان

این محصول قیمت بسیار ارازن تر نسبت به سایر محصولات دارد . به همین دلیل شما به راحتی می توانید تغییرات زود به زود و زیبایی را در دکوراسیون خود تجربه کنید .

عدم پرزدهی

این محصول پرزدهی ندارد که این ویژگی باعث اقبال خریداران است . پرزدهی در برخی محصولات باعث نارضایتی خریداران است که به خرید محصولاتی از قبیل گلیم روی می آورند .

جارو زدن آسان

با خرید گلیم ، در صورت کثیف شدن آن ، به راحتی با جارو زدن تمیز خواهد شد . شما می توانید این محصول را زیر میز ناهارخوری ، آشپزخانه و فضاهایی از این قبیل نیز استفاده نمایید .

قبل از خریدن گلیم در نظر داشته باشید که خاب این محصول بسیار کوتاه است . بنابراین جایگزین فرش برای شما نخواهد بود .

مناطق بافت گلیم

این هنر دست ، علاوه بر ایران در کشورهای مختلف خاورمیانه نظیر : چین ، هند ، پاکستان ، افغانستان ، ترکمنستان و… تولید می‌شود. در کشور ما نیز علاوه بر ایلات و عشایر ، در استان‌های خراسان ، فارس ، کردستان ، بلوچستان ، یزد ، آذربایجان ، کرمانشاه و… این محصول زیبا وجود دارد.

مراحل بافتن گلیم

مانند فرش پس از برپایی دار برای بافت گلیم مراحل مختلفی طی می‌شود که در ادامه به اختصار با آنها آشنا خواهید شد :

• چله‌کشی : اولین گام برای بافتن است که طی آن دو طناب با اندازه مورد نظر ، موازی زیر دار بسته شده که به آن زه دار می‌گویند و ابتدای نخ پنبه‌ای به قسمت آخر چپ یا راست زیر دار گره می‌خورد ؛ سپس گلوله نخ پنبه را از پشت اولین زه و جلوی دومین زه دار ، رد می‌کنند و از بالای سر دار به پشت برده و از قسمت پایین دار خارج می‌کنند.
• بستن چوب کوجی : چوبی استوانه شکل است که قطرش معمولا ۴ سانت است و عرضش اندازه دستگاه.
• ثابت کردن چله‌ها : چون در حین بافتن برای تراکم بیشتر و فشردن پودها به کار ضربه می‌زنند ، باید چله‌ها محکم شوند تا حرکت نکنند و شکل گلیم به هم نریزد ؛ برای این کار روی چله‌ها معمولا کمی چسب می‌مالند.
• زنجیربافی : این کار معمولا قبل از بافتن ، برای سرعت بخشیدن به بافت انجام می‌شود.

انواع گلیم از نظر نوع بافت

به طور کلی در مناطق مختلف گلیم‌ها سه مدل بافت دارند :

• ساده باف : این مدل‌ها دارای یک رو هستند و از روی نقشه از پیش تعیین شده بافته نمی‌شوند ، نقش این گلیم‌ها عموما هندسی است و در بافت آنها پودها یکی در میان از وسط چله‌ها (تارها) عبور داده می‌شوند.
• نقش برجسته : در این نوع بافت ، زمینه ساده است و طرح‌های آن به صورت برجسته یا پرزدار روی آن قرار گرفته‌اند ؛ این طرح‌ها از روی نقشه قالی بر روی تارهای گلیم گره می‌خورند و در مرحله پایانی پرزهای اضافه چیده می‌شوند.
• ورنی : بافت این مدل بدون پرز است و یک رو بیشتر ندارد ، تولید این گلیم بدون نقشه و به صورت ذهنی توسط هنرمندان انجام می‌گیرد. این محصول در اصل متعلق به آذربایجان است اما در کردستان و کرمان نیز با طرح‌های متفاوتی بافته می‌شود و بهترین ورنی را ایل شاهسون در ایران می‌بافند که قدمتی طولانی در میان آنها دارد.